Cảnh báo “bệnh X”

Đây là một căn bệnh bí ẩn đại diện cho một đại dịch nghiêm trọng trên thế giới có thể do một mầm bệnh chưa được biết đến gây nên.

Bệnh X chính xác là gì?

Hàng năm, Ủy ban Chữ Thập đỏ quốc tế đều triệu tập một cuộc họp cấp cao các nhà khoa học với mục đích dự báo những mầm bệnh có nguy cơ gây ra tình trạng khẩn cấp về y tế trong cộng đồng quốc tế. Những năm trước, danh sách này đã cảnh báo đúng những dịch bệnh nguy hiểm như sốt Lassa xảy ra tại Nigeria và Ebola đã giết chết hơn 11 nghìn người tại một vụ dịch ở Tây Phi trong khoảng thời gian 2013-2016. Năm nay, cùng với 8 mầm bệnh cũ có nguy cơ cao gây tình trạng khẩn cấp y tế mà y học không có hoặc không đáp ứng đầy đủ các biện pháp đối phó bao gồm sốt xuất huyết Crimean-Công (CCHF); bệnh siêu vi Ebola và virut Marburg; sốt Lassa; Hội chứng đường hô hấp Trung Đông (MERS-CoV) và hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng (SARS); bệnh Nipah và henipaviral; sốt thung lũng Valley (RVF); zika thì bệnh X là mầm bệnh thứ 9 lần đầu tiên được thêm vào danh sách theo dõi. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết, đây là một bệnh chưa được biết chính xác nhưng nó đại diện cho một đại dịch nghiêm trọng có thể xảy ra trên thế giới với nhiều rủi ro về sức khoẻ cộng đồng cần phải nghiên cứu và phát triển thêm, bao gồm cả giám sát và chẩn đoán. Nhiều chuyên gia cho rằng khi thêm chữ “X” vào phần tên bệnh có vẻ kỳ lạ nhưng đây lại chính là dụng ý cảnh báo một nguy cơ có thể xảy ra bất kỳ lúc nào và y tế cộng đồng ở các quốc gia phải chuẩn bị sẵn sàng, linh hoạt các biện pháp ứng phó kịp thời khi tình huống xảy ra.

Dịch bệnh cái chết đen do bệnh dịch hạch.

Bệnh X xuất hiện từ đâu?

Các chuyên gia y tế thuộc WHO cho biết, bệnh X có thể xuất hiện từ nhiều nguồn khác nhau, không thể đoán trước và có thể nguy hiểm hơn bất kỳ vụ dịch nào trước đây mà con người đã từng chứng kiến. Thứ nhất, bệnh X có thể xuất hiện từ tự nhiên do lây truyền từ động vật sang người rồi từ người sang người gây ra đại dịch giống như virut cúm H1N1 năm 2009. Ngày nay, với sự mở rộng của du lịch và thương mại thì việc lây nhiễm bệnh giữa các quốc gia rất dễ xảy ra. Theo WHO thì đây có thể là nguy cơ lớn nhất nhưng lại là một quá trình tự nhiên và điều quan trọng là các nhà khoa học, y học phải ý thức và chuẩn bị sẵn sàng phương án đối phó.

Thứ hai, bệnh X có thể phát sinh từ các phương tiện nhân tạo và chúng có thể đặc biệt nguy hiểm bởi con người không có sự đề kháng nào nên bệnh có thể lan truyền nhanh chóng. Bên cạnh đó, những khả năng khoa học mới như chỉnh sửa gene, đặc biệt là khi kết hợp với các siêu máy tính ngày nay, làm cho vũ khí sinh học phát triển và cũng tiềm ẩn nguy cơ gây đại dịch, có nghĩa là bệnh X có thể xuất hiện thông qua tai nạn hoặc hành động khủng bố.

Y tế các nước cần làm gì để chủ động đối phó với bệnh X?

Căn cứ vào lịch sử các vụ dịch đã xảy ra cũng như sự phát triển tất yếu của tự nhiên và con người, WHO đã phát triển một công cụ hoặc thuật toán đặc biệt để xác định những bệnh và mầm bệnh được ưu tiên hàng năm. Danh sách các bệnh được xem xét phải đáp ứng hai tiêu chí chính: Phải có khả năng gây ra tình trạng khẩn cấp về sức khoẻ cộng đồng thông qua lây truyền và không có biện pháp đối phó nào hoặc biện pháp đối phó không đầy đủ. Danh sách này được thiết kế để y tế các quốc gia tập trung tâm trí và thúc đẩy sự phát triển của các xét nghiệm mới, vắc-xin phòng ngừa cũng như biện pháp điều trị. WHO cũng hy vọng dự báo này sẽ thúc đẩy các chính phủ trên toàn cầu đầu tư vào việc tăng cường hệ thống y tế cơ sở như là hàng phòng thủ đầu tiên. Điều này rất quan trọng vì đây là hệ thống chăm sóc ban đầu và là cách tốt nhất để phát hiện căn bệnh mới sớm để có biện pháp xử trí tức thì trước khi nó có thể lây lan.

Các bệnh dịch đáng chú ý trong lịch sửBệnh dịch ở Athens (430 TCN): Một trong những bệnh đầu tiên được ghi nhận, giết chết 1/4 dân số của thành phố. Nguyên nhân gây ra bệnh này vẫn chưa được biết.Cái chết đen (1347 - 1353): Cái chết đen do bệnh dịch hạch gây ra đã giết chết 50 triệu người ở châu u trong vòng chưa đầy 1 thập kỷ.Đại dịch tả thứ ba (1817 - 1824): Số người chết do đại dịch tả đầu tiên không rõ nhưng có nguồn gốc ở Ấn Độ, bệnh tả lan rộng khắp thế giới, giết chết hàng chục triệu người. Hiện đang có một ổ dịch nghiêm trọng ở Yemen.Cúm Tây Ban Nha (1918 - 1919): Gây ra bởi virut cúm A/H1N1, lan truyền trên khắp thế giới với 1/3 dân số toàn cầu mắc bệnh. Cúm Tây Ban Nha đã gây tử vong cho 50-100 triệu người.Ebola (2013 - 2016): Virut này chủ yếu ảnh hưởng đến Tây Phi và giết chết hơn 11 nghìn người. Dịch bệnh này bắt đầu từ cậu bé 1 tuổi ở Guinea sau khi bị dơi cắn.

Lê Mỹ Giang

((Theo telegraph.co.uk; foxnews.com))